Μεσαίωνας (476 - 1492 μ.Χ) ονομάζεται η χρονική περίοδος της Ευρωπαϊκής ιστορίας, από τον 5ο μέχρι το 15ο αιώνα μ.Χ.. Ξεκίνησε με την κατάλυση του Δυτικού Ρωμαϊκού κράτους (476 μ.Χ.) ή κατ' άλλους με το θάνατο του Ιουστινιανού Α΄ (565 μ.Χ.), του αυτοκράτορα υπό τον οποίο αναβίωσε η παλαιά ισχύς και έκταση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και τελείωσε συμβατικά το 1492 μ.Χ., με την ανακάλυψη της Αμερικής. Ο Μεσαίωνας είναι η μεσαία από τις τρεις παραδοσιακές διαιρέσεις της Δυτικής Ιστορίας: Αρχαία, Μεσαιωνική και Νεότερη. Ο Μεσαίωνας με τη σειρά του παραδοσιακά διαιρείται σε τρεις υποπεριόδους, τον Πρώιμο, τον Ώριμο και τον Ύστερο Μεσαίωνα.
Η μείωση του ανθρώπινου πληθυσμού, η σμίκρυνση των μεγάλων αστικών κέντρων, οι επιδρομές και η μετακίνηση φύλων, οι οποίες ήδη είχαν ξεκινήσει από την Ύστερη Αρχαιότητα, συνεχίστηκαν στη διάρκεια του Πρώιμου Μεσαίωνα. Οι βάρβαροι επιδρομείς, κυρίως Γερμανικά φύλα, δημιούργησαν νέα βασίλεια σε ό,τι απέμεινε από το Δυτικό Ρωμαϊκό Κράτος. Κατά τον 7ο αιώνα μ.Χ., η Βόρεια Αφρική και η Μέση Ανατολή, κάποτε κομμάτια του Ανατολικού Ρωμαϊκού Κράτους βρέθηκαν υπό τον έλεγχο του Χαλιφάτου, μιας Ισλαμικής Αυτοκρατορίας, μετά την ολοκλήρωση των κατακτήσεων του Μωάμεθ και των διαδόχων του. Παρόλο που έλαβαν χώρα σημαντικές αλλαγές στις κοινωνικές και πολιτικές δομές, η ρήξη με την Αρχαιότητα δεν υπήρξε ολοκληρωτική. Η ακόμη εκτενής Βυζαντινή Αυτοκρατορία επιβίωσε στην Ανατολή και παρέμεινε αξιοσημείωτη δύναμη. Το νομικό της σύστημα, ο Ιουστινιάνειος Κώδικας, ανακαλύφθηκε εκ νέου στη Βόρεια Ιταλία το 1070 και κέρδισε μεγάλο θαυμασμό τους επόμενους αιώνες. Στη Δύση, τα περισσότερα βασίλεια απορρόφησαν τους λίγους διασωθέντες ρωμαϊκούς θεσμούς. Τα μοναστήρια δημιουργήθηκαν ενώ συνεχίζονταν οι εκστρατείες εκχριστιανισμού της παγανιστικής Ευρώπης. Οι Φράγκοι, υπό τη Καρολίγγεια Δυναστεία, ίδρυσαν για σύντομο διάστημα, από τα τέλη του 8ου αιώνα μέχρι τις αρχές του 9ου αιώνα, μια Αυτοκρατορία που κάλυπτε το μεγαλύτερο τμήμα της Δυτικής Ευρώπης. Η τελευταία τελικά υπέκυψε στις πιέσεις εμφύλιων συγκρούσεων σε συνδυασμό με πρόσκαιρες εισβολές από το εξωτερικό (Βίκινγκς από το Βορρά, Μαγυάροι από την Ανατολή και Σαρακηνοί από το Νότο) που την αποδυνάμωσαν και δημιούργησαν τις προϋποθέσεις δημιουργίας νέων αυτοχθόνων κρατικών σχηματισμών.
Στη διάρκεια του Ώριμου Μεσαίωνα, που ξεκίνησε μετά το 1000 μ.Χ., ο πληθυσμός της Ευρώπης αυξήθηκε εξαιρετικά καθώς νεωτερισμοί στην τεχνολογία και στις μεθόδους καλλιέργειας της γης επέτρεψαν την άνθηση του εμπορίου, ενώ η κλιματική αλλαγή της Μεσαιωνικής Θερμής Περιόδου βελτίωσε σημαντικά την απόδοση της αγροτικής παραγωγής. Ο φεουδαλισμός, η πολιτική οργάνωση όπου οι ιππότες -και εν γένει οι ευγενείς- όφειλαν στρατιωτικές υπηρεσίες στους ηγεμόνες τους με αντάλλαγμα το δικαίωμα να εκμεταλλεύονται οικονομικά τη γη, την οποία καλλιεργούσαν χωρικοί που όφειλαν ενοίκιο και εργασία στους ευγενείς, ήταν το σύστημα με το οποίο οργανώθηκε ιεραρχικά και οικονομικά η κοινωνία την περίοδο αυτή. Οι Σταυροφορίες, που διακηρύχθηκαν για πρώτη φορά το 1095, υπήρξαν στρατιωτικές προσπάθειες των Χριστιανών της Δυτικής Ευρώπης να αφαιρέσουν τον έλεγχο των Αγίων Τόπων από τους Μουσουλμάνους. Οι βασιλείς έγιναν η κεφαλή συγκεντρωτικών κρατών, μειώνοντας την εγκληματικότητα και τη βία, απομακρύνοντας, ωστόσο, από την πραγματικότητα την ιδέα ενός ενιαίου χριστιανικού κράτους. Την πνευματική ζωή χαρακτήρισε ο σχολαστικισμός, μια φιλοσοφία που έδινε έμφαση στη συνύπαρξη της Πίστης με τη Λογική, και η ίδρυση πανεπιστημιακών ιδρυμάτων. Η θεολογία του Θωμά Ακινάτη (1225-1274), τα έργα ζωγραφικής του Τζιότο (1266-1337), η ποίηση του Δάντη (περ. 1265-1321) και του Τσόσερ (περ. 1343-1400), τα ταξίδια του Μάρκο Πόλο (1254-1324) και η ανέγερση Γοτθικών Καθεδρικών Ναών, όπως εκείνος στη Σαρτρ, είναι μερικά από τα επιφανέστερα επιτεύγματα αυτής της περιόδου.
Ο Ύστερος Μεσαίωνας στιγματίστηκε από δοκιμασίες και κινδύνους όπως ο λιμός, η πανούκλα και ο πόλεμος, που μείωσαν κατά πολύ τον πληθυσμό της Δυτικής Ευρώπης. Μεταξύ των ετών 1347 και 1350 η Μαύρη Πανώλη ή αλλιώς Μαύρος Θάνατος εξόντωσε τα δύο πέμπτα περίπου του ευρωπαϊκού πληθυσμού. Οι αμφιγνωμίες, η εμφάνιση αιρέσεων και τα σχίσματα στους Κόλπους της Εκκλησίας εμφανίστηκαν παράλληλα με διακρατικούς πολέμους, εμφύλιες συγκρούσεις και επαναστάσεις χωρικών. Πολιτιστικές και τεχνολογικές πρόοδοι μεταμόρφωσαν την ευρωπαϊκή κοινωνία, γράφοντας τον επίλογο του Ύστερου Μεσαίωνα και δίνοντας τη σκυτάλη στην Πρώιμη Νεότερη Περίοδο της Ευρωπαϊκής Ιστορίας.
