Een rugzak of rugtas of ransel is een tas die op de rug wordt gedragen. Hij wordt opgehangen door middel van een of twee schouderbanden, al dragen sommigen een tas met twee banden ook aan een enkele band. Er zijn rugzakken in allerlei soorten en maten, zoals de trekkersrugzak (ook wel backpack genoemd), waarmee met gemak 20 kg bagage kan worden gedragen, zonder al te veel hinder te ondervinden.
De grootte van de rugzak wordt echter niet in gewicht, maar door middel van inhoud aangegeven, met als eenheid liters. Deze trekkersrugzak heeft een stijf en sterk frame waarmee relatief grote lasten gedragen kunnen worden. Het gewicht voor bij deze typen wordt door middel van een heupgordel voornamelijk op de heupen gedragen. Dit werkt echter alleen als je een backpack goed afstelt. Met een goede afstelling rust het gewicht op de heupen en worden de schouders ontlast.
De rugzak wordt onder meer gebruikt door rugzaktoeristen en lange afstandswandelaars. Soms wordt een rugzak ook door fietsers gebruikt, maar dit wordt voor lange afstanden niet aanbevolen. Een fietser kan beter investeren in een extra bagagedrager.
Scholieren gebruiken vaak een rugzak voor de schoolboeken. Ook zijn er speciale rugzakken voor schootcomputers. Deze soorten van rugzakken zijn dan voorzien van extra opbergruimtes, waarin men veilig alles kan opbergen. Het spreekt vanzelf dat aan deze rugzakken heel andere eisen worden gesteld dan aan de rugzak voor toeristen. Zo is de rugzak voor de gemiddelde toerist of backpacker groter dan deze voor de scholieren. Niet te vergeten dat backpack rugzakken vaak voorzien zijn van extra-functies aangepast aan bepaalde
situaties of omgevingen. Een voorbeeld van een rugzak, aangepast aan bepaalde omgevingen is de hydro rugzak. Deze rugzak is speciaal gemaakt om grote hoeveelheden water in op te slaan, ideaal om droge gebieden te doorkruisen.
Elke moderne rugzak heeft op een van de schouderbanden een tasje voor een mobiele telefoon.
